Wpływ bajek i baśni na rozwój dziecka

Bajka jest to utwór fabularny wierszowany lub pisany prozą, którego podstawą jest przypowieść sugerująca, sąd moralny lub inny pogląd ogólny, przez przytoczenie konkretnego przypadku. Każda bajka posiada charakter dydaktyczny. Układ fabularny bajki oparty jest na kontrastowych zestawieniach: dobra – zła, bogactwa-biedy, mądrości -głupoty, litości – okrucieństwa, korzyści – straty, przemocy – słabości. Baśń jako jeden z podstawowych gatunków epiki ludowej utrwala w fantastycznej formie ludowe poglądy na stosunki międzyludzkie, przedstawia ideały dobra i sprawiedliwości, oraz kryteria oceny ludzkich poczynań. Odzwierciedla również istotne doświadczenia pokoleń, dzięki czemu jest nauczycielem ludowej mądrości. Baśń zawiera obfitość elementów cudownych i fantastycznych, jej cechą jest mieszanie prawdy z fantazją. Klasyczna baśń mówi o ważnych, dorosłych sprawach w przystępny dla dziecka sposób. Opowiada o sensie życia jednoznacznie rozstrzygając dylematy moralne, ukazuje sposoby radzenia sobie w trudnych sytuacjach, pomaga poznać własne uczucia. Sięgając do emocji i ukrytych lęków, baśń pozwala dziecku poczuć je, poznać i oswoić się z nimi. Bohaterowie baśni aktywnie pokonują trudności i przeszkody, są pełni samozaparcia, cierpliwi, wytrwali, wiedzą gdzie szukać w miarę potrzeby pomocy i jak korzystać ze wskazówek innych. Baśnie uczą radzenia sobie w trudnych sytuacjach życiowych. Baśniowe postacie reprezentują określony typ: dobry lub zły. Zło nie zostaje pozbawione atrakcyjności, lecz bohater pozytywny jest bardziej pociągający, przez co dziecko utożsamiając się z nim przejmuje jednocześnie zasady moralne. Zaczyna postrzegać ludzkie zachowania oraz ich konsekwencje. Dowiaduje się, jakie wartości są cenione, poprzez jednoznaczne pokazanie, kogo i za co spotyka nagroda lub kara. Dziecko przeważnie utożsamia się z postacią głównego bohatera; towarzyszy mu w wędrówce, razem z nim przeżywa radość, strach, smutek czy ból, nawiązuje przyjaźnie, stawia czoła wrogom, podejmuje wyzwania, odpoczywa i bawi się. Dzięki tej identyfikacji zapoznaje się z całą gamą emocji, uczuć i postaw. Uczy się zachowań społecznie akceptowanych oraz tych, które są potępiane, form ekspresji emocji, sposobów reagowania w trudnych sytuacjach oraz zaspokajania różnych potrzeb. Bajki i baśnie kształtują cechy społeczne dzieci, umiejętność życia i działania wśród ludzi, współdziałania z otoczeniem przyrodniczym, roztaczania opieki nad słabszymi, podporządkowania się prawom rządzącym w zespole. Wyrabiają poczucie odpowiedzialności zaufanie, przywiązanie i szacunek dla dorosłych. Rolą bajek i baśni jest też uczenie dzieci czegoś dobrego, pobudzanie do refleksji lub śmiechu, doskonalenie języka i poszerzanie zasobu słów, rozwijanie wyobraźni (dziecko słuchając tekstu czytanego przez osobę dorosłą wyobraża sobie wygląd bohaterów oraz miejsce, gdzie toczy się akcja), przynoszenie dobrych wzorców zachowań – uczenie życzliwości, uczciwości, mądrości, odwagi. Dzięki bajkom i baśniom dziecko styka się po raz pierwszy z poetycką wizją świata, co przygotowuje je do odbioru literatury pięknej. Poznawanie bajek i baśni z różnych regionów Polski rozszerza orientację w tradycji kulturowej, pogłębia poczucie więzi narodowej, zapoznaje z historią, rozwija uczucia patriotyczne. Poznawanie baśni innych narodów odgrywa ważną rolę w procesie nabywania zrozumienia i poszanowania dla innych, uczy tolerancji. Bajki terapeutyczne (psychoedukacyjne), pozwalają bez lęku spojrzeć na swoje problemy i uczą jak pomagać sobie samemu w trudnych sytuacjach. W bajkach tych śledząc losy wykreowanych przez dzieci bohaterów, możemy zrozumieć, co dzieci przeżywają, jakie emocje im towarzyszą. Ponadto w ten sposób dzieci tworzą własny system norm i zasad, rozszerzają samoświadomość. Do czytania dziecku należy wybierać odpowiednie książki:

• napisane lub tłumaczone poprawną i ładną polszczyzną,

• niosące przesłanie szacunku wobec dziecka, ludzi, innych istot, prawa,

• promujące pozytywne wzorce postępowania,

• dostosowane do wrażliwości dziecka – nie wzbudzające lęków, i niepokojów,

• budujące pozytywny stosunek do świata i wiarę w siebie,

• ciekawe dla dziecka.

Kontakt z książką nie jest naturalną potrzebą dziecka. Takie potrzeby musi wzbudzić środowisko rodzinne i przedszkolne poprzez codzienny kontakt z książką.